Prof. dr. Van Vlastuin over robots en zelfrijdende auto’s: “Dit laat zien hoe groot God is”

Dit artikel verscheen origineel op 7 april 2022 op CVandaag/CIP.nl: “Prof. dr. Van Vlastuin over robots en zelfrijdende auto’s: “Dit laat zien hoe groot God is””

Hoe vinden wij onze weg in deze tijd van verdergaande technologie? Deze vraag staat vandaag centraal bij de digitale talkshow van Stichting Techthics, genaamd ‘Feiten, Fictie, Fake – techniek en onze blik op de werkelijkheid’. Prof. dr. W. van Vlastuin is één van de gastsprekers die met tafelgenoten in gesprek gaat over de trends die zij zien in de (digitale) maatschappij waarin wij leven. Via CIP.nl blikt de hersteld hervormde hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam vooruit.

Een felle criticus van technologische ontwikkelingen is Van Vlastuin niet. “Sterker nog, ik zie veel nieuwe ontwikkelingen als een aanwijzing hoe groot God is. Het is fascinerend om te zien wat er in de afgelopen decennia is bereikt. Denk aan zelfrijdende auto’s en robots die studenten persoonlijk begeleiden of een chirurg vervangen door een patiënt te opereren. Die mogelijkheden liggen in de schepping en wij hebben eeuwen nodig gehad om daar een kleine fractie van te ontdekken. Zo leren wetenschap en techniek mij niet hoe groot en wijs de mens wel is, maar hoe duizelingwekkend groot en wijs onze Schepper is. Het is wonderlijk hoeveel diepte in dit alles nog te ontdekken valt.”

“Zo leren wetenschap en techniek mij niet hoe groot en wijs de mens wel is, maar hoe duizelingwekkend groot en wijs onze Schepper is”

De hoogleraar vergelijkt huidige technologische ontwikkelingen met de boekdrukkunst. “Het was een stap ten hemel én een stap ten hel. Dankzij de boekdrukkunst is het mogelijk dat iedereen persoonlijk de Bijbel kan lezen. Maar het is bekend dat er ook veel vunzigheid op dit terrein is te vinden. De fout zit ‘m niet in de boeken of de techniek, maar in onszelf.”

U duidt de zelfrijdende auto positief. Waarom? Zodat kerkgangers op leeftijd bijvoorbeeld minder afhankelijk zijn van anderen als ze naar de kerk willen?
“Bijvoorbeeld”, antwoordt Van Vlastuin. “Nog belangrijker is dat deze ontwikkeling mogelijk gaat leiden tot minder ongelukken. Er zijn nog een heel aantal onbeantwoorde vragen, zoals wie er verantwoordelijk is als er een ongeluk plaatsvindt. Als de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie nog een aantal slagen maakt, kunnen we het punt bereiken dat het onveiliger is om de auto zélf te besturen.”

Maar een robot die in sommige gevallen het handelen en denken van de mens overneemt is toch een andere kwestie dan een vunzig boek?
“Dat hangt af van het mens- en wereldbeeld dat wordt gehanteerd. Als een robot over ons mensen gaat heersen of onze rol overneemt, is dat duidelijk over de grens. Ik maak mij dan ook zorgen als er hardop wordt gefilosofeerd over het back-uppen van onze herseninhoud in de cloud, zodat de mens als het ware altijd kan blijven voortleven. Die drang naar onsterfelijkheid staat ver van de bedoelingen van de Schepper vandaan. Alsof de mens slechts bestaat uit data dat je kunt klonen zodat er tientallen kopietjes van jezelf ontstaan. Ik weet overigens niet of dit technisch al mogelijk is, maar deze vraagstukken liggen op tafel. Die kant moeten we niet op.”

“Alsof de mens slechts bestaat uit data dat je kunt klonen zodat er tientallen kopietjes van jezelf ontstaan”

Is die drang naar onsterfelijkheid reëel? Voor velen is dit ver-van-hun-bed.
“Natuurlijk kunnen er al sprekend over dit thema extreme toepassingen op het gebied van digitalisering voorbijkomen, maar de drang naar onsterfelijkheid is reëel en hangt samen met de beweging van het transhumanisme. Filantroop Bill Gates maakt vergaande onderzoeken mogelijk. Het gaat dus verder dan brainstormen. Het transhumanisme is een serieuze tak van sport.”

Vanwege het algoritme van sociale media kan het zomaar zo zijn dat een veelbekeken preek over Openbaring 13 pontificaal op ons scherm verschijnt in plaats van preken over minder spraakmakende bijbelgedeeltes. Zijn de algoritmes van de Big Tech wat u betreft een hoofdpijndossier?
“Ik zou vooral de nadruk willen leggen op het feit dat het positief is wanneer mensen ervoor kiezen om via YouTube een preek te beluisteren”, maakt de predikant duidelijk. “En ja, een preek kan uitgroeien tot een hype. Maar ik zou liever nadruk willen leggen op het belang van fysieke samenkomsten. Digitale kerkdiensten zijn een waardevolle aanvulling, maar mogen de functie van fysieke diensten niet overnemen. En het is heel verleidelijk om op zoek te gaan naar de beste preken. Tim Keller wijst op het gevaar van info take-away. Je zult dan al snel de vraag hoe je naastenliefde in praktijk brengt uit het oog verliezen. Die liefde is niet maakbaar met techniek.”

We hebben het nog niet gehad over de macht van Google, Facebook en Amazone. Heeft Big Tech te veel macht?
“We moeten absoluut kritisch zijn op de Big Tech. Ze kunnen met hun algoritmes manipuleren en een ander wereldbeeld aanreiken. Dit gaat gepaard met een moraal die als christenen ver bij ons vandaan staat. Het is bekend dat Facebook actief nepnieuws weert. De vrees dat het christelijk gedachtegoed ook tot nepnieuws gerekend kan worden is in mijn ogen terecht. Op dit gebied is al een aantal incidenten voorbijgekomen.” Zo werden de christelijke website Daily Citizen en hoogleraar Robert Gagnon vorig jaar geblokkeerd na uitlatingen over transgenderisme.

“Contact van hart tot hart is niet mogelijk via algoritmes of robots. Voor het geven en ontvangen van liefde zijn écht mensen nodig”

U bent zelf niet actief op sociale media. Is dit een bewuste keuze? En is dit een gesprekonderwerp in huize Van Vlastuin?
“Ik ben geen principiële tegenstander van sociale media. Via internet en de krant blijf ik op de hoogte en daar wil ik het bij laten. Sociale media vind ik over het algemeen erg vluchtig. De tijd die ik heb besteed ik dan liever aan een goed boek.

En thuis is dit ook zeker een gespreksonderwerp. Onlangs las ik over een onderzoek waaruit blijkt dat sociale media gevoelens van depressie oproepen. Dan kies ik er bewust voor om dit ook in ons gezin te bespreken. Niet om mijn kinderen vervolgens te stimuleren om te stoppen met sociale media maar om ze aan het denken te zetten. Een kritische houding lijkt mij als het hierover gaat zeer gewenst.”

In de reformatorische gezindte, en ook elders in christelijk Nederland, vragen mensen zich af hoe ze zich tegenover verdergaande technologische ontwikkelingen zouden moeten opstellen. Heeft u een handreiking?
“We moeten zeker behoedzaam zijn door de tien geboden toe te passen om alles wat we bekijken en beluisteren. Belangrijk is dat we ervoor waken dat we een speelbal worden van de techniek. ‘Wij zijn ons brein’, luidt de boektitel van Dick Schwaab. Al snel kan de mens worden gereduceerd tot slechts een optelsom van een aantal miljard cellen of een set data. Laten we niet vergeten dat we bezield zijn. De robot is een handig middel voor het zetten van een infuus, het opmeten van de bloeddruk of het uitvoeren van een operatie. Contact van hart tot hart is niet mogelijk via algoritmes of robots. Voor het geven en ontvangen van liefde zijn écht mensen nodig.”

De digitale talkshow ‘Feiten, Fictie, Fake – techniek en onze blik op de werkelijkheid’ vindt donderdag 7 april vanaf 20.00 uur plaats. Wilt u zich aanmelden voor de online avond? Schrijft u zich dan in via deze website.

Door Jeffrey Schipper