Om verantwoord vooruit te gaan pleit de ChristenUnie voor een Europese Unie die grenzen stelt aan de impact op de aarde en mensenlevens elders in de wereld, die zich sterk maakt tegen bedrijven die technologie op onverantwoorde wijze inzetten, en die technologisch minder afhankelijk is van de Verenigde Staten en China. Dit vereist een ethisch kader.

door Christian van der Krift, kandidaat Europarlementslid en nummer 7 op de lijst van de ChristenUnie.

Er is een groeiend besef van de invloed van technologie op de maatschappij en de cruciale rol die technologie speelt in het oplossen van grote uitdagingen, denk aan de energietransitie. We zien zowel negatieve gevolgen van technologische ontwikkelingen (denk aan energievretende datacenters) als positieve gevolgen (drones die worden ingezet bij reddingsoperaties). En dan is er nog technologie zoals kunstmatige intelligentie die legio toepassingen heeft, maar waar regelgeving altijd achter de realiteit aanholt.

Er zijn veel grondstoffen nodig voor alle elektronica, die we niet zelf produceren. Dit heeft maatschappelijke consequenties. We zien mensonterende situaties in kobaltmijnen, bijvoorbeeld in Congo. Daarnaast zijn we geopolitiek afhankelijk, met name van de Verenigde Staten en China. En onze stijgende consumptie heeft een te grote voetafdruk op de aarde die ons gegeven is. Als mensen dragen we hier een enorme verantwoordelijkheid. Ook vanuit de Europese Unie moeten we die verantwoordelijkheid zeer serieus nemen.

Voor de ChristenUnie is dus niet alle technologie een vooruitgang én is de discussie rondom technologie breder dan alleen de toepassing. Wat hebben we dan nodig in Europa? Allereerst een ethisch kader voor technologie, waarin ook duurzaamheid als criterium is meegenomen, en ten tweede de nodige economische discussies (over arbeidsomstandigheden, juiste belastingmaatregelen en geopolitieke afhankelijkheid) als we spreken over technologie.

Hoe ziet zo’n ethisch kader eruit?

Zoals al gesteld: niet alles is vooruitgang. Zo biedt kunstmatige intelligentie (of AI) mooie kansen, maar zonder richtlijnen kunnen bedrijven het gebruiken op een onverantwoorde en ongewenste manier. Modellen kunnen bijvoorbeeld steeds beter bepalen hoe iemand zich voelt, op basis van digitaal gedrag, en waar iemand vatbaar voor is. Het is niet ondenkbaar dat er met AI advertenties gegenereerd zullen worden die op dat moment deze persoon zullen overtuigen iets te kopen of doen, net wat het bedrijf het beste uitkomt. Ook sociale media worden bewust zeer verslavend gemaakt, met intussen bewezen gevolgen op de mentale gezondheid van de jongere generatie.

Als ChristenUnie willen we dan ook, ten eerste, dat de menselijke maat bewaard blijft. Dat betekent dat we door toepassing van technologie mensen niet beïnvloeden en ook geen keuzes maken voor mensen. Het betekent dat we blijven begrijpen wat er precies gebeurt, en dat dit ook voor gebruikers inzichtelijk is. Ten tweede willen we dat er sprake is van eerlijke toegang. De dikte van je portemonnee moet geen invloed hebben op de toegang tot belangrijke technologie. En ten derde moet technologie zorgdragen voor de aarde die ons gegeven is, en op de samenleving. We moeten kritisch zijn op technologieën die veel grondstoffen en energie gebruiken, en op technologieën die bijdragen aan polarisatie.

In de Europese Unie zijn de afgelopen jaren al verschillende wetten ingevoerd die hier ten dele een uitwerking aan geven, zoals de wet inzake digitale diensten (Digital Services Act), de wet inzake digitale markten (Digital Markets Act), en de wet kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence Act). We moeten zorgen dat deze goed worden geïmplementeerd en de effecten goed worden gecontroleerd.

We zijn kritisch op een aantal Big Tech-bedrijven, maar ook overheden zijn niet immuun voor de wens tot meer controle en beïnvloeding op basis van persoonsgegevens. We zijn dan ook kritisch op ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). We vinden het nu niet transparant en er zijn tegen weinig waarborgen voor veilige dataopslag en tegen de concentratie van gegevens. Ook zijn we geen voorstander van de digitale euro, omdat het nut en de noodzaak voor de burger vooralsnog niet duidelijk zijn. Mocht de digitale euro er toch komen dan moeten daaraan de hoogst mogelijke privacy-eisen worden gesteld.

Maatschappelijke maatregelen rondom technologische vooruitgang

Er zijn diverse maatschappelijke maatregelen die genomen moeten worden vanwege de groeiende aanwezigheid van technologie. Deze maatregelen sluiten aan op de hiervoor genoemde ethische richtlijnen. Enkele van de maatregelen die we moeten nemen:

• Nastreven van een circulaire economie waarin materialen hergebruikt worden voor productie. Dit geldt niet alleen voor huis-, tuin- en keukenproducten maar ook voor het gebruik van zeldzame grondstoffen voor de productie van zonnepanelen, accu’s en andere duurzame technologieën.
• Eerlijke prijzen voor producten. Technologie faciliteert dat we steeds meer gaan consumeren, terwijl de echte kosten in de keten worden verborgen. En dus moeten we ook aan economische knoppen draaien, en de effecten van voedsel, zoals schade aan milieu en klimaat, in de prijs van producten meenemen. En producten die van buiten de EU geïmporteerd worden moeten voldoen aan dezelfde eisen met betrekking tot dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden.
• Investeren in onze digitale infrastructuur om onafhankelijk te worden van Verenigde Staten en China. Dat betekent dat we in Europa onze eigen bedrijven moeten hebben voor veilige en betrouwbare gegevensverwerking en -opslag, eigen entiteiten van softwarebedrijven en sociale mediaplatforms, en voldoende producenten van elektronische producten en chips.
• Strengere regels voor sociale mediaplatforms. Deze bedrijven moeten kunnen aantonen dat jongeren op goede wijze het platform kunnen gebruiken. Sociale media moeten minder verslavend worden gemaakt.

Technologische vernieuwing is alleen vooruitgang als het bijdraagt aan een maatschappij waarin mens, dier en natuur floreren, in een langdurige en goede relatie tot elkaar. Daarom is het nodig dat we grenzen stellen. Een ethisch kader is een hier een eerste stap voor. Hier zullen verschillende maatregelen uit volgen. Daar wil ik me voor inzetten als Europarlementariër.