Een buitengewoon onfatsoenlijk filmpje bleek voor de jongeren een vorm van vertier
Dit artikel verscheen origineel op het Reformatorisch Dagblad als opinie in de categorie Milieu en Technologie
Onlangs kwam ik een volstrekt beschamend gebruik van nieuwe technologie tegen en dat wil ik met u delen. Het betrof een confrontatie in een winkel tussen een groep jongeren en een wat oudere man.
De man zoekt iets in een van de winkelschappen als een jongere langsloopt en hem ervan beschuldigt dat hij in een blamerend TikTok-filmpje participeert. Een van de jongeren laat op zijn telefoon een filmpje zien waarop het shirt dat de man aan heeft ineens verdwijnt. Als een hyena komt er nog een volgende jongere bij staan. Die irriteert en provoceert de man door om zijn handtekening en foto te vragen, aangezien de man nu zogenaamd een TikTok-ster is. De man geeft herhaaldelijk aan dat hij niet de echte persoon in het filmpje is. Kennelijk is dit voor jongeren een vorm van vertier.
De jeugd van nu ontwerpt de technologie van morgen
Omdat het filmpje zo buitengewoon onfatsoenlijk was, kon ik het niet laten om te kijken of het soms een deepfakefilmpje betrof. Deepfake wil zeggen dat de content (inhoud) van bijvoorbeeld een filmpje door technologie is gemanipuleerd. Dan wordt er dus een fictieve werkelijkheid getoond. Tot mijn teleurstelling leek het filmpje authentiek te zijn en was er geen sprake van door AI gegenereerde of deepfakecontent.
Content maken voor sociale kanalen en daarmee erkenning scoren lijkt belangrijker dan respect hebben voor de (oudere) medemens. Let op, dit betekent een aardverschuiving. Vroeger zouden zulke respectloze confrontaties veel minder gebruikelijk en al helemaal niet acceptabel zijn geweest. Eerdere generaties kenden strenge gedragsnormen ten overstaan van ouderen.
In mijn opvoeding leerde ik dat ”u” zeggen het uitgangspunt was voor een conversatie met oudere mensen. In sommige gesprekken werd dan herhaaldelijk gezegd: „Zeg maar jij, hoor”. Tutoyeren werd je toebedeeld door je gesprekspartner, daar begon je niet zelf mee. Een les waar ik mijn ouders nog steeds dankbaar voor ben en die ik mijn kinderen ook probeer te leren.
Waar waren trouwens de andere winkelklanten? Hadden zij de man te hulp kunnen schieten en de jongeren kunnen aanspreken op hun gedrag? Onze samenleving wordt steeds individualistischer. Letten wij zelf nog op onze ouderen en op elkaar? Staat u op als er respectloos en denigrerend wordt gehandeld? Of blijft u stil omdat u allang blij bent dat het uzelf niet betreft?
”Responsible AI” (in het Nederlands ”verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie”) is een concept voor eerlijke, transparante, veilige en ethisch aanvaardbare ontwikkeling en gebruikmaking van AI. Genoemde jongeren hebben dit concept duidelijk gemist. Verder hebben socialemediaplatforms en bigtechorganisaties de taak om vanuit responsible AI na te denken over wat zij al dan niet op de markt lanceren of toelaten op hun platforms.
”O Nederland, let op u saeck”, een lied van Adriaan Valerius, is nog steeds van toepassing, al dateert het uit de Tachtigjarige Oorlog. De zegswijze ”Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst” geldt ook nog altijd. Zijn wij voor de jongeren rolmodellen en helpen we hen met de vorming van een ethisch kader? Bedenk wel, de jeugd van nu ontwerpt de technologie van morgen. Daarom is het cruciaal dat we, voordat we het over responsible AI gaan hebben, met hen praten over hun vorming op het gebied van normen en waarden.
Er is meer dan AI en digitaal vertier. Er is namelijk ook ”common sense”: normaal, logisch en verstandig gedrag als uitgangspunt in elke normaal functionerende samenleving. Ouderen helpen met oversteken, beleefd groeten, de deur open houden voor iemand, opstaan in de bus en ga zo maar door. Hier mag iedereen mij op aanspreken, zowel in het fysieke als in het digitale domein.
Bespreek daarom met uw kinderen hun (online)gedrag. Help hen met hun vorming en wees hun tot voorbeeld.
De auteur is medeoprichter van Techthics, een platform dat nadenkt over de impact van nieuwe technologie op ethiek en christendom.