Bezinning op gebruik van telecomdata in crisistijd
In crisistijd wordt er een beroep gedaan op het inventief vermogen van individuen, organisaties en overheden. Hierbij lijken zeker de laatstgenoemde twee groepen bereid vergaande maatregelen te nemen om de burger door de crisissituatie heen te loodsen. Eén van de ideeën die geopperd wordt tijdens de coronacrisis waarin wij ons nu bevinden heeft betrekking op telecomdata. Zo kopte een Nederlandse krant: “Europese Commissie wil telecomdata gebruiken in strijd coronavirus”.
Binnen de Europese Unie is men vooralsnog veelal terughoudend in het gebruik van privacygevoelige telecomdata zoals het registreren van locatiegegevens om personen te kunnen volgen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld China waar de overheid het verplicht stelt om gezondheidsgegevens via een app door te geven. Ook in een land als Rusland krijg je een bericht wanneer je in aanraking gekomen bent met iemand die corona heeft, terwijl Slowakije digitale controles uitvoert of een corona patiënt wel in quarantaine blijft. Deze landen lijken het niet zo nauw te nemen met de privacy en nemen grote stappen als het gaat om het inzetten van technologie bij de bestrijding van een crisis.
De overheid in Singapore pakt het gedeeltelijk anders aan. Het Ministerie van Gezondheid heeft een app beschikbaar gesteld die op anonieme wijze registreert of je meer dan een half uur in de buurt bent geweest van een corona patiënt. Ook wanneer bij jezelf corona is vastgesteld, wordt er gekeken bij welke personen je in de buurt bent geweest. Op die manier lijkt het opsporen van potentiële besmettingen en het tegengaan van verdere verspreiding effectiever te verlopen. Deze app wordt niet alleen door Singapore gebruikt maar is ook open source beschikbaar gesteld aan de rest van de wereld.
Met de recente data schandalen nog vers in het geheugen, ligt het inzetten van persoonlijke data in de VS voor het bestrijden van de corona pandemie een stuk gevoeliger. Zo hebben verschillende organisaties waaronder Amnesty International – USA en Center for Human Rights and Privacy een brief geschreven aan het congres met daarin de dringende oproep om duidelijke wettelijke kaders te stellen voor het inzetten van data in de huidige crisis. Verschillende uitgangspunten die deze brief aanreikt zijn het vermelden zeker waard. Zo mag de data alleen tijdelijk worden gebruikt, moet het inzichtelijk zijn wie de data wanneer en waarvoor gebruikt heeft, en dient de hoeveelheid verzamelde data geminimaliseerd te worden. Bovendien mag de data alleen verzameld en verwerkt worden voor de bescherming van de volksgezondheid en het tegengaan van de pandemie, met inachtneming van de geldende nationale en internationale wetgeving. Commercieel gebruik van de verzamelde, privacygevoelige informatie dient volgens de aanbeveling uiteraard streng te worden gestraft.
Het is wenselijk dat zowel de Amerikaanse als de Europese overheden deze aanbevelingen ter harte nemen. In het algemeen belang kan het inderdaad nodig zijn om tijdelijk extra, en wellicht privacygevoelige, data te gebruiken. Transparantie richting de burgers – de eigenlijke data-eigenaren! – is daarbij net zo noodzakelijk als een duidelijke wettelijke inkadering. Ook in tijden van crisis dient het duale karakter van technologie onderkend te worden: naast het nuttige gebruik wat er zeker is, ligt oneigenlijk gebruik om een economisch of politiek slaatje te slaan uit deze crisis al te gemakkelijk op de loer. Voorzichtigheid en een kritische reflectie op techniek blijft dus geboden.
Voorzichtigheid, te meer om niet in de valkuil te vallen van de illusie dat een volledige beheersbaarheid of maakbaarheid – de technologische utopie – de oplossing zou zijn voor al onze problemen. De huidige corona pandemie laat juist zien dat de zekerheden van ons technologisch vernuft niet meer zijn dan een flinterdun en virusgevoelig membraan.
Op 2 april sprak Martin Aarnoudse over dit onderwerp in het programma Uitgelicht!
Bronnen:
https://www.hln.be/nieuws/buitenland/italiaans-ziekenhuis-gebruikt-snorkelmasker-van-decathlon-om-coronapatient-te-beademen~a15cb7b0/ https://www.telegraaf.nl/nieuws/1162043241/europese-commissie-wil-telecomdata-gebruiken-in-strijd-coronavirus https://www.telegraaf.nl/nieuws/1162043241/europese-commissie-wil-telecomdata-gebruiken-in-strijd-coronavirus https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/27/ook-nederland-wil-telecomdata-inzetten-tegen-verspreiding-coronavirus-a3995128 https://www.straitstimes.com/singapore/coronavirus-spore-government-to-make-its-contact-tracing-app-freely-available-to
https://www.citizen.org/wp-content/uploads/Covid-Response-Privacy-Protections-Letter-3-20-with-Signatories.pdf